بررسی شکست خواب بذر گلپر و باززایی گیاه از طریق کشت بافت

گلپر (heracleum) گیاهی چند ساله، متعلق به تیره چتریان (apiaceae) و بومی مناطق شمالی ایران می باشد. در ایران هشت گونه گلپر یافت می شود که سه گونه آن بومی کشور ما می باشد. گیاه گلپر دارای ارزش اقتصادی و دارویی می باشد. یکی از مشکلات عمده این گیاه دارویی عدم جوانه زنی مطلوب بذرهای آن در شرایط آزمایشگاهی و برداشت بی رویه آن در رویشگاه های طبیعی است. در بخش اول این پژوهش، هدف بررسی اثر عوامل شیمیایی و فیزیکی مختلف بر شکست خفتگی بذر و دستیابی به حداکثر درصد جوانه زنی بذرها می باشد. لذا به منظور کوتاه کردن دوره خفتگی و افزایش میزان جوانه زنی بذر های h. persicum توسط روش های آزمایشگاهی تاثیر تیمارهایی نظیر ga3 و سرمادهی و پیش تیمار با دماهای یخ زدگی، خیساندن در آب، ذخیره سازی خشک در سرما، قرار دادن در آب جاری و سپس سرمادهی و همچنین خراش مکانیکی در سه بستر کاغذ صافی، ماسه و محیط کشت پایه ms طی 22 هفته بررسی شد. تمام بذرهای تیمار و پیش تیمار شده در دمای °c 4 نگهداری شدند. بر اساس نتایج بدست آمده بیشترین میزان جوانه زنی بذرها در دمای °c 4 مشاهده شد. به طوری که پس از 10 هفته از مشاهده اولین دانه رست بیشترین در صد جوانه زنی (74%) و سرعت (04/4 بذر جوانه زده در هفته) به ترتیب برای بذرهای جمع آوری شده در سال های 1388 و 1386 در بستر ماسه حاصل شد. همچنین بیشترین در صد جوانه زنی در بستر کاغذ صافی و در دمای °c 4 در جمعیت لار به میزان 57% و سرعت 45/3 بذر در هفته مشاهده شده است. کمترین درصد جوانه زنی به میزان 1% برای بذرهای تیمار شده دردمای °c 4 و نگهداری شده بر روی کاغذ صافی مشاهده شد. در مجموع نتایج نشان دادند که سرما، نوع بستر جوانه زنی و همچنین شرایط آب و هوایی فصل رویش مهمترین عوامل موثر در شکست خفتگی مورفوفیزیولوژیکی بذرهای گلپر می باشند. بخش دوم پژوهش حاضر با جمع آوری سیزده جمعیت از 5 گونه گلپر ایران و با هدف تعیین روابط تبار زایشی میان آنها انجام گرفته است. در مرحله اول تنوع ژنتیکی میان گونه ها و جمعیت-های گوناگون گلپر با استخراج عصاره پروتئینی بذر و فعالیت آنزیم های sod، ppo، mdh، ace و prx بر روی ژلهای پلی آکریل آمید و پروتئین های واسرشته در ژلهای sds-page تجزیه و تحلیل شد. نتایج حاصل از بررسی صفات الکتروفورزی با روش آنالیز خوشه ای upgma نشان می دهد که در میان 5 گونه گلپر مورد مطالعه گونه های h. anisactis، h. rawianum و h. pastinacifolium که در یک بخشه (wendia) طبقه بندی شده اند در یک گروه قرار گرفته اند. همچنین تفاوت درون گونه ای در جمعیت های h. percicum مبتنی بر وجود چندین خزانه ژنی جداگانه است و کاهش فاصله ژنتیکی جمعیت های h. rechigeri به دلیل ناحیه جغرافیایی مشترک رشد آنها می باشد. نتایج حاصل از آنالیز خوشه ای حاصل از کل داده های پروتئینی نیز جدایی جمعیت های دو گونه h. persicum و h. rechingeri را از یکدیگر نشان داده است.